هر روز بر تعداد دستگاه‌های دارای باتریهای قابل شارژ و با عمر بالاتر افزوده می‌شود. باتری لیتیومی ازجمله باتریهای قابل شارژی است که در انواع دستگاه‌ها مانند گوشی هوشمند، تبلت، لپ‌تاپ، پاوربانک، تجهیزات پزشکی و… از آن استفاده می‌شود. بنابراین، بسیاری از مسافران در سفرهای هوایی خود این دستگاه‌ها را همراه خواهند داشت. اما چالش اصلی اینجاست که این نوع باتری‌ها در گروه کالاهای خطرناک دسته‌بندی شده و حمل هوایی آن‌ها مقررات سخت‌گیرانه‌ای دارد. به همین دلیل، در این مقاله از بلاگ «بارنیک» انواع باتری لیتیومی، مقررات حمل هوایی باتری لیتیومی، روش‌های بسته‌بندی و علت وضع قوانین سخت‌گیرانه برای حمل این نوع باتری‌ها را بررسی می‌کنیم.
باتری لیتیومی چیست؟
لیتیوم یکی از سبک‌ترین آلیاژهایی است که در صنایع مختلف از آن استفاده می‌شود. این فلز، پتانسیل الکتروشیمیایی بالایی داشته و از طرفی انرژی بیشتری نسبت به وزن خود تولید می‌کند. از دیگر ویژگی‌های منحصربه‌فرد لیتیوم می‌توان به واکنش‌پذیری و فعال‌بودن عنصر آن اشاره کرد. همین ویژگی باعث شده تا لیتیوم بیشترین استفاده را در صنعت ساخت قطعات الکترونیکی داشته باشد. ازجمله دستگاه‌ها و قطعاتی که در ساخت آن‌ها از باتری لیتیومی استفاده می‌شود می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- لپ‌تاپ؛
- دوربین عکاسی؛
- گوشی‌های همراه؛
- ربات‌ها؛
- پاوربانک؛
- ویلچر؛
- باتری خودروهای الکترونیکی.
باتریهای ساخته‌شده از فلز لیتیوم، ظرفیت نگهداری شارژ بالایی داشته و به همین دلیل نیز از آن‌ها در ساخت باتری دستگاه‌های فوق استفاده می‌شود. کیفیت بالا و نگهداری شارژ بالای باتریهای لیتیومی باعث شده که در سال‌های اخیر، اکثر افراد به دنبال خرید گوشی‌های هوشمند و لپ‌تاپ‌هایی باشند که با این نوع باتری مجهز شده است.
باتریهای لیتیومی چطور ساخته می‌شوند؟
در باتریهای لیتیوم، فلز لیتیوم به‌شکل فلز یا ترکیبات آن به‌عنوان آند استفاده می‌شوند. به دلیل ویژگی‌های منحصربه‌فرد لیتیوم، باتری‌هایی که از این فلز ساخته می‌شوند دارای توان بالاتری در واحد وزن کمتر بوده و درنتیجه مدت نگهداری شارژ افزایش می‌یابد که خود عامل مهمی در بالارفتن عملکرد این نوع باتری‌هاست. اما لازم است بدانید که قیمت باتری لیتیوم در مقایسه با پیل‌های مشابه، بالاتر است.
انواع باتری لیتیومی کدام‌اند؟
باتریهای لیتیومی به 2 دسته بزرگ «قابل شارژ» و «غیرقابل شارژ» تقسیم می‌شوند. باتریهای لیتیوم خشک قابل شارژ نبوده و به‌عبارتی یک‌بارمصرف هستند. اما باتریهای قابل شارژ شامل «باتریهای لیتیوم-یون» و «باتریهای لیتیوم پلیمر» می‌شوند و می‌توان آن‌ها را بارها و بارها شارژ کرد.
باتری لیتیوم یون (Lithium-Ion Batteries)
باتریهای لیتیوم-یون قابل شارژ بوده و زمانی که شارژ آن‌ها خالی شود، یون‌های لیتیوم از الکترود منفی به‌سمت الکترود مثبت حرکت می‌کنند. اما در زمان شارژ باتری، یون‌های لیتیوم خلاف جهت حرکت خواهند کرد.
به دلیل قابل شارژ بودن باتریهای لیتیوم-یون از آن‌ها در ساخت وسایل الکترونیکی قابل حمل و وسایل‌نقلیه الکترونیکی استفاده می‌شود. وزن و حجم این نوع باتری‌ها در مقایسه با نسل‌های قدیمی (منظور باتریهای نیکل-کادمیم و باتریهای نیکل-هیدرید فلز)، 3 تا 5 برابر کمتر است.
باتریهای لیتیوم-یون انرژی بالایی تولید می‌کنند، اما در مقایسه با باتریهای نیکل-هیدرید ایمنی پایین‌تری داشته و سریع آتش می‌گیرند. علاوه‌براین، باتریهای لیتیومی نسبت به باتریهای نیکل-کادمیم بسیار گران‌تر بوده اما می‌توانند در محدوده دمایی بالاتری کار کنند و تقریباً دو برابر انرژی قابل دسترسی در مقایسه باتریهای نیکل-کادمیم دارند.
زمینه‌های تحقیقاتی برای باتریهای لیتیوم-یون شامل موارد زیر می‌شود:
- افزایش طول عمر؛
- افزایش تراکم انرژی؛
- بهبود ایمنی؛
- کاهش هزینه؛
- افزایش سرعت شارژ.
لازم است بدانید در صورتی‌که باتری لیتیومی بیش از حد تخلیه یا به‌مدت طولانی در شارژ باشد، به‌زودی خراب خواهد شد.
باتریهای لیتیومی با شماره‌ها و نام‌‌های زیر در «کتاب کالاهای خطرناک یاتا» آمده است که حمل هوایی هرکدام مطابق با دستور بسته‌بندی مربوطه خواهد بود:
- UN 3480 Lithium-ion batteries؛
- UN 3481 Lithium-ion batteries packed with equipment ؛
- UN 3481 Lithium-ion batteries contained in equipment ؛
- UN 3090 Lithium metal batteries ؛
- UN 3091 Lithium metal batteries packed with equipment ؛
- UN 3091 Lithium metal batteries contained in equipment ؛
- UN 3536 Lithium batteries installed in cargo transport unit.
دستور بسته‌بندی شامل علامت و برچسب مخصوص حمل باتریهای لیتیومی است که باید روی بسته‌ها درج شود.
باتریهای لیتیوم پلیمر (Lithium Polymer)
باتری لیتیوم پلیمر اولین‌بار در سال 1970 و از یک الکترولیت پلیمری جامد تولید شد. این باتری‌ها که اصطلاحاً با نام Lipo نیز شناخته می‌شوند به دو صورت قابل شارژ و معمولی در دسترس هستند. از باتریهای لیتیوم پلیمری معمولی برای دستگاه‌های کم‌مصرفی مانند ساعت و از نوع قابل شارژ آن برای گوشی‌های هوشمند و تبلت استفاده می‌شود.
مقررات حمل باتری لیتیومی با هواپیما چیست؟
حمل و نقل هوایی باتری لیتیومی باید با توجه به مقررات سازمان بین‌المللی حمل‌ونقل هوایی (IATA) انجام شود. در حال حاضر حدود 321 هواپیمایی از 120 کشور دنیا عضو این سازمان بوده و از مقررات آن پیروی می‌کنند.
عکاس‌ها و فیلم‌بردارها ازجمله کسانی هستند که به دلیل شغل خود باید دوربین‌های دارای باتری لیتیومی را در سفرهای داخلی و خارجی همراه داشته باشند. بنابراین لازم است با اصلی‌ترین مقررات حمل این دستگاه‌ها آشنا شوند.
ازجمله مقررات حمل باتری لیتیومی که سازمان IATA وضع کرده است می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تمامی دستگاه‌های دارای باتری لیتیومی شامل گوشی‌های هوشمند، تبلت، دوربین عکاسی، لپ‌تاپ و… باید در چمدان‌های دستی نگهداری و حمل شوند. ورود این دستگاه‌ها به بخش بار هواپیما ممنوع است.
- قبل از قرار دادن و بارگیری دستگاه‌های دارای باتری لیتیومی در چمدان‌های دستی، این دستگاه‌ها باید حتماً خاموش شوند.
- در زمان بارگیری دستگاه‌های دارای باتری لیتیومی باید پایه‌های آن‌ها با استفاده از نوار چسب و بسته‌بندی استاندارد محافظت شده و هرکدام در کیسه‌های مجزا قرار بگیرند تا مانع اتصال کوتاه آن‌ها شود.
- حمل باتریهای لیتیومی معیوب و آسیب‌دیده حتی در چمدان‌های دستی نیز ممنوع است. چون حمل این نوع باتری‌ها به‌شدت خطرناک بوده و حتی احتمال وقوع انفجار نیز وجود دارد.
- هیچ‌کدام از هواپیمایی‌ها باتریهای لیتیومی بیشتر از 100 وات بر ساعت را حمل نمی‌کنند؛ درنتیجه برای حمل این نوع باتری‌ها باید ابتدا با شرکت حمل و نقل هوایی مذاکره کنید.
- میزان شارژ دستگاه‌های دارای باتری لیتیومی نباید بیشتر از 50درصد باشد. از طرفی، توصیه می‌شود که این دستگاه‌ها در طول پرواز خاموش شوند، چون در صورت طولانی‌بودن مسیر هوایی، ممکن است باتری آن‌ها تمام شود. لازم است بدانید که با اتمام شارژ این باتری‌ها، خطر انفجار افزایش می‌یابد.
دلیل وضع مقررات سخت برای حمل باتری لیتیومی با هواپیما چیست؟
باتریهای لیتیومی در موبایل، تبلت، لپ‌تاپ و دیگر وسایل الکترونیکی استفاده می‌شوند و مسافر می‌تواند این وسایل را با خود به داخل کابین هواپیما ببرد. با آسیب‌دیدن یا ایجاد اتصال کوتاه، این باتری‌ها به‌سرعت آتش می‌گیرند. بنابراین، دستگاه‌های دارای این نوع باتریهای قابل شارژ، به‌عنوان وسیله‌ای خطرناک در هواپیما شناخته خواهند شد. به همین دلیل، قوانین سخت‌گیرانه‌ای برای حمل باتری لیتیومی با هواپیما وضع شده است.
لازم است بدانید که اگر گرمای ناشی از سوختن این نوع باتری‌ها به بیشتر از 600 درجه سانتی‌گراد برسد، به حوادث جبران‌ناپذیری در حین پرواز منجر خواهند شد. از نمونه حوادثی که آتش‌گرفتن باتری لیتیومی باعث بروز فاجعه شده می‌توان به سقوط هواپیمایی در فرودگاه دبی اشاره کرد.
چرا ورود باتری لیتیومی داخل هواپیما ممنوع است؟
همان‌طور که اشاره شد، باتریهای لیتیوم-یون به دلیل قابلیت شارژ و عمر طولانی‌ای که دارند در بسیاری از وسایل الکترونیکی استفاده می‌شوند. اما این نوع باتری‌ها در کنار خدماتی که به بشر کرده‌اند، معایبی نیز دارند.
جالب است بدانید که تعداد زیادی از باتریهای گوشی‌های سامسونگ Note7 دچار آتش‌سوزی می‌شدند و همین مسئله باعث شد تا این غول بزرگ موبایل‌های اندرویدی، تولید این مدل را متوقف کند.
باتریهای لیتیوم-یون قابلیت اشتعال دارند، چون در صورت داغ‌شدن می‌توانند گرمای بسیار زیادی تولید کرده و درنهایت به انفجار دستگاه منجر شوند. اگر یک باتری لیتیومی در تماس با منبع گرمای خارجی مانند شمع، فندک و… قرار گیرد، انفجار و آتش‌سوزی حتمی خواهد بود.
البته احتمال آتش‌گرفتن این نوع باتری‌ها به دلیل ترکیدگی یا ضربه نیز وجود دارد. به همین دلیل، اغلب هواپیمایی‌ها اجازه ورود وسایل الکترونیکی دارای این نوع باتری‌ها به قسمت بار هواپیما را نداده و مسافر فقط می‌تواند این وسایل را به‌عنوان بار همراه به داخل کابین ببرد. حمل هوایی این نوع دستگاه‌ها در مقایسه با سایر روش‌های حمل (زمینی، دریایی و ریلی) شرایط بسیار سخت‌تری دارد.
دلیل ممنوعیت ورود وسایل الکترونیکی دارای باتری لیتیوم-یون به بخش بار هواپیما این است که این نوع باتری‌ها در اثر یک اتصال کوتاه در هواپیما و با بالارفتن حرارت و انفجار می‌توانند باعث حادثه‌ای بزرگ در بخش بار شوند. با توجه به اینکه دسترسی به بخش بار هواپیما در طول پرواز دشوارتر از دسترسی به کابین است، بنابراین هواپیمایی‌ها معمولاً اجازه بارگیری این وسایل در بخش بار را نمی‌دهند.
حمل باتری لیتیومی چطور انجام می‌شود؟
قطعاً بارها درباره شرایط حمل کالاهای خطرناک شنیده‌اید. در صنعت حمل و نقل داخلی و بین‌المللی، برای جابه‌جایی برخی از مواد و کالاها، به دلیل خطراتی که ممکن است در طول مسیر ایجاد کنند، مقررات سخت‌گیرانه‌ای وضع می‌شود. باتریهای لیتیومی یکی از کالاهای خطرناکی هستند که حمل هوایی آن‌ها با محدودیت‌هایی همراه است.
حمل هوایی باتری لیتیومی (Carry a Lithium Battery) باید مطابق با مقررات بین‌المللی حمل کالاهای خطرناک انجام شود. با وجود چنین موانعی، سؤال اصلی بسیاری از افراد این است که «نحوه ارسال باتری به خارج از کشور چطور خواهد بود؟».
در هر سفر هوایی، مسافران وسایلی همراه دارند که دارای باتری لیتیومی است، بنابراین باید با نحوه ارسال باتری لیتیومی به خارج از کشور آشنا شوند. برای ارسال این باتری‌ها یا دستگاه‌های دارای این نوع باتری، ابتدا باید با یک شرکت حمل و نقل هوایی تماس بگیرید تا از شرایط حمل آن‌ها، نیاز به دریافت مجوز، نحوه قراردادن در چمدان و نوع چمدان مطلع شوید.
شرایط ارسال باتری لیتیومی توسط مسافر در سفر هوایی
خطر بالای باتریهای لیتیومی باعث شده است انجمن بین‌المللی حمل و نقل هوایی، محدودیت‌هایی را برای توان باتری، تعداد باتری‌ها و همین‌طور شرایط نگهداری از آن‌ها در هواپیما در نظر بگیرد. در همین راستا، بسیاری از خطوط هواپیمایی جهان فقط اجازه حمل باتریهای لیتیومی تا 60 وات را به مسافران خواهند داد. البته باید دستگاه مربوطه خاموش بوده و دکمه خاموش آن برای شرایط اضطراری در دسترس باشد.
همان‌طور که اشاره شد، به دلیل خطراتی که انواع باتریهای لیتیومی برای سفر هوایی دارند، شرایط کلی ارسال این نوع باتری‌ها توسط مسافران ویژه و به شرح زیر خواهد بود.
شرایط حمل وسایل الکترونیکی حاوی باتریهای لیتیومی (Lithium battery-powered electronic devices) (وسایل الکترونیکی قابل حمل با هواپیما که شامل دوربین، گوشی هوشمند، لپ‌تاپ و تبلت)
- برای باتریهای فلزی لیتیومی، میزان فلز لیتیوم به‌کاررفته نباید بیشتر از 2 گرم باشد.
- حمل باتریهای لیتیومی کمتر از 2 گرم و ظرفیت کمتر از 100 وات‌برساعت، به دریافت مجوز نیاز نخواهد داشت. این نوع باتری‌ها را می‌توانید در چمدان دستی خود قرار دهید.
- هر مسافر حداکثر اجازه حمل 15 عدد باتری لیتیومی با ظرفیت 100 وات‌برساعت را دارد.
- ظرفیت باتریهای لیتیومی استفاده‌شده در تجهیزات پزشکی باید حداقل 100 وات‌برساعت و حداکثر 160 وات‌برساعت باشد.
- میزان لیتیوم-فلز استفاده‌شده در وسایل پزشکی سیار که به باتری لیتیوم-فلز مجهز هستند باید حداقل 2 گرم و حداکثر 8 گرم باشد.
شرایط حمل باتریهای یدکی شامل باتریهای لیتیومی، غیرقابل نشت، هیدرید متال نیکل و باتریهای خشک ((Lithium Batteries, spare/loose
- باتریهای لیتیومی غیرقابل نشت، هیدرید متال نیکل و باتریهای خشک باید در ساک دستی حمل شوند.
- برای باتریهای لیتیوم-متال، میزان لیتیوم متال استفاده‌شده در باتری نباید بیشتر از 2 گرم باشد.
- ظرفیت باتریهای لیتیوم متال نباید بیشتر از 100 وات‌برساعت باشد.
- هر مسافر فقط اجازه حمل حداکثر 20 عدد از باتریهای یدکی ذکرشده در بالا را دارد. البته شرکت‌های هواپیمایی می‌توانند حمل تعداد بیشتری از این نوع باتری‌ها را نیز تأیید کنند.
- ظرفیت باتریهای غیرقابل نشت باید 12 ولت یا کمتر و 100 وات‌برساعت یا کمتر باشد.
- هر مسافر فقط اجازه حمل 2 عدد باتری یدکی غیرقابل نشت را خواهد داشت.
شرایط حمل باتریهای لیتیومی یدکی و جداشونده (Lithium batteries, spare/loose)
- ظرفیت باتریهای لیتیومی یدکی و جداشونده باید بین 100 تا 160 وات‌برساعت باشد.
- میزان لیتیوم متال به‌کاررفته در این نوع باتری‌ها و تنها برای وسایل پزشکی سیار باید بین 2 گرم تا 8 گرم باشد.
- هر مسافر فقط اجازه حمل 2 باتری لیتیومی یدکی و جداشونده را در ساک دستی دارد.
شرایط حمل ويلچر و يا ساير وسايل كمک حركتی دارای باتری ليتيومی (lithium battery)
- ظرفیت باتری ویلچر و سایر وسایل کمک‌حرکتی نباید بیشتر از 300 وات‌برساعت باشد.
- ظرفیت باتری یدکی وسایل فوق نیز نباید بیشتر از 300 وات‌برساعت باشد. درصورتی‌که این وسایل کمک‌حرکتی دارای 2 باتری یدکی هستند، ظرفیت هر باتری نباید بیشتر از 160 وات‌برساعت باشد.
برای حمل باتریهای لیتیوم-یون با ظرفیت 100 تا 160 وات‌برساعت و بیشتر از آن باید مجوز دریافت شود. برای دریافت مجوز می‌توانید با شرکت حمل و نقل هوایی بارنیک تماس بگیرید. بارنیک ازجمله شرکت‌های حمل و نقل بین‌المللی است که از مقررات حمل کالاهای خطرناک برای جابه‌جایی باتریهای لیتیومی تبعیت می‌کند. پس از دریافت مجوز از طریق بارنیک، می‌توانید این نوع باتری‌ها را در چمدان دستی خود قرار دهید.
جدول محدودیت حمل باتری لیتیومی با هواپیما
در جدول زیر می‌توانید نمایی کلی از شرایط حمل هوایی باتری لیتیومی توسط مسافر را ببینید.
| نوع باتری لیتیومی | مشخصات باتری لیتیومی | نیاز به دریافت مجوز | قابل حمل در چمدان دستی | قابل حمل در بار چک‌شده | دستگاه‌های قابل حمل |
| باتری لیتیوم-متال | با میزان لیتیوم-متال کمتر از 2 گرم | ندارد | بله | بله | گوشی هوشمندتبلتلپ‌تاپ |
| ندارد | بله | خیر | سیگار الکترونیکیپاوربانک | ||
| باتری لیتیوم-یون | با ظرفیت کمتر از 100 وات‌برساعت | ندارد | بله | بله | گوشی هوشمندتبلتلپ‌تاپ |
| ندارد | بله | خیر | سیگار الکترونیکیپاوربانک | ||
| با ظرفیت 100 تا 160 وات‌برساعت | دارد | بله | بله | تجهیزات تصویریمته‌های برقیPMED با باتری لیتیوم-متال با میزان لیتیوم-متال بین 2 تا 8 گرم | |
| با ظرفیت بیشتر از 160 وات‌برساعت | ممنوع است | خیر | خیر | دوچرخه‌های برقیباتری ماشینهاوربرد |
بسته‌بندی باتری لیتیومی در حمل هوایی باید چطور انجام شود؟
طبق مقررات حمل و نقل هوایی، حمل باتری لیتیومی فقط در شرایطی خاص و با رعایت کلیه اصول بسته‌بندی مجاز خواهد بود. شرایط بسته‌بندی باتری لیتیومی برای حمل با هواپیما به شرح زیر است:
- بسته‌بندی ضربه‌گیر شامل کیسه‌های ضدضربه و انعطاف‌پذیر؛
- استفاده از جعبه‌های محافظ با مقاومت بالا در برابر ضربه و همچنین دارای قابلیت جذب ضربه؛
- بسته‌بندی جداگانه برای کاهش خطر اتصال کوتاه بین باتری‌ها یا استفاده از پوشش جداگانه برای قطب‌های هر باتری؛
- برچسب‌گذاری شامل اطلاعاتی مانند نوع باتری، ظرفیت آن و هشدارهای ایمنی لازم.
حمل باتری لیتیومی به سراسر دنیا با بارنیک
باتریهای لیتیومی با وجود تمام مزایایی که برای دنیای مدرن امروز دارند، مشکلاتی نیز خواهند داشت. این نوع باتری‌ها به دلیل انتشار گرمای شدید، باعث افزایش خطر آتش‌سوزی و انفجار در تماس با منبع گرما خواهند شد. به همین دلیل، حمل باتری لیتیومی شرایط و مقررات خاص خود را دارد. در این مقاله، کلیه مقررات و شرایط حمل هوایی باتری لیتیومی و دستگاه‌های حاوی این نوع باتری‌ها بررسی شد. همان‌طور که اشاره شد، این باتری‌ها به‌عنوان کالاهای خطرناک در حمل و نقل هوایی شناخته می‌شوند و برای جابه‌جایی آن‌ها باید از شرکت حمل هوایی مجوز دریافت کنید. بارنیک خدمات ویژه‌ای را برای مسافرانی ارائه می‌کند که مایل به حمل دستگاه‌های دارای باتری لیتیومی به خارج از کشور هستند. فقط کافی است با بارنیک تماس گرفته و درباره شرایط حمل دستگاه خود از کارشناسان این مجموعه مشاوره دریافت کنید.
